Tijdslijn
Lichaamsgerichte traumatherapie
De tijdslijn: hulpmiddel bij de integratie van traumatische ervaringen
Binnen de traumatherapie is psycho-educatie een belangrijk instrument om inzichtelijk te maken waarom we bijvoorbeeld overweldigd worden door emoties of zelfs dissociëren zonder dat we ons daarvan bewust zijn. Deze pagina geeft naast informatie over de tijdslijn daarom ook aanvullende informatie. Het is van belang geïnformeerd te zijn over trauma en de sporen die trauma achterlaat in ons lichaam, ons brein en onze geest.
Een tijdslijn is een denkbeeldige lijn waarop specifieke ervaringen met betrekking tot een bepaalde problematiek kunnen worden geplaatst. Het is een hulpmiddel om het verloop van gebeurtenissen in kaart te brengen en als dat nodig/mogelijk is met elkaar te verbinden. Door middel van een tijdslijn kunnen we vanuit het hier en nu in contact
komen met die delen in onszelf die niet geïntegreerd zijn in ons levensverhaal. Op een diep onbewust niveau beïnvloeden ze ons zonder dat we de samenhang met gebeurtenissen uit ons verleden herkennen. Tijdens een tijdslijnsessie kan er bijvoorbeeld met zogenaamde bodemankers worden gewerkt om vroegere ervaringen in de context van de tijd te plaatsen en om heen en weer te kunnen bewegen tussen het heden en verleden. De verschillende lichamelijke gewaarwordingen zijn wezenlijk om te ervaren. Als er vertrokken wordt vanuit het NU en we in staat zijn om de spanningen te reguleren kunnen we heen en weer pendelen tussen het verleden en het heden als er te grote spanning in het autonome zenuwstelsel zou ontstaan door de confrontatie met vroegere ervaringen. Ook kan er door middel van een geleide fantasie contact worden opgenomen met een jonger deel. Als de arousal te hoog of te laag zou worden, kloppen we bijvoorbeeld de 4 NAEM-punten om onszelf te reguleren. Onderaan deze pagina is het *NAEM-protocol* afgebeeld. Contact maken met je ademhaling kan ook effectief zijn.Waarom is het zinvol om te werken met een tijdslijn?
Ik heb als Neo-hypnotherapeute de tijdslijn leren waarderen en tegelijkertijd ook steeds weer ervaren dat het voor cliënten ook moeilijk of zelfs onmogelijk was om contact te maken met vroegere ervaringen. Regelmatig raakten ze 
gedissocieerd en daar was in de tijd van mijn studie nog niet voldoende aandacht voor. De tijd dat we dachten dat het belangrijk was om ons te herinneren wat er in het verleden is gebeurd, is voorbij. Bessel van der Kolk beschreef het meer dan 20 jaar geleden als volgt: “'[Het] doel van de behandeling is een manier vinden waarop mensen de realiteit van wat er is gebeurd kunnen erkennen, zonder het trauma opnieuw te hoeven beleven. Om dat te bereiken is het niet genoeg om herinneringen aan het licht te brengen: ze moeten gewijzigd en getransformeerd worden, dat wil zeggen binnen de juiste context worden geplaatst en gereconstrueerd in een neutraal of zinvol verhaal……'” (Janine Fischer: 2017 pag. 79).
gedissocieerd en daar was in de tijd van mijn studie nog niet voldoende aandacht voor. De tijd dat we dachten dat het belangrijk was om ons te herinneren wat er in het verleden is gebeurd, is voorbij. Bessel van der Kolk beschreef het meer dan 20 jaar geleden als volgt: “'[Het] doel van de behandeling is een manier vinden waarop mensen de realiteit van wat er is gebeurd kunnen erkennen, zonder het trauma opnieuw te hoeven beleven. Om dat te bereiken is het niet genoeg om herinneringen aan het licht te brengen: ze moeten gewijzigd en getransformeerd worden, dat wil zeggen binnen de juiste context worden geplaatst en gereconstrueerd in een neutraal of zinvol verhaal……'” (Janine Fischer: 2017 pag. 79).Als we de inzichten van de diverse belangrijke traumadeskundigen ter harte nemen bij het werken met de tijdslijn is het een prachtig instrument.
Binnen de traumatherapie is psycho-educatie een belangrijk instrument om inzichtelijk te maken waarom we bijvoorbeeld overweldigd worden door emoties of zelfs dissociëren zonder dat we ons daarvan bewust zijn. Deze pagina geeft naast informatie over de tijdslijn daarom ook aanvullende informatie. Het is van belang geïnformeerd te zijn over trauma en de sporen die trauma achterlaat in ons lichaam, ons brein en onze geest.
Wellicht zijn alle draken in ons leven,
uiteindelijk prinsessen die er in angst en beven slechts naar haken,
ons eenmaal dapper en schoon te zien ontwaken.
Wellicht is alles wat er aan verschrikking leeft,
in diepste wezen wel niets anders dan iets, wat onze liefde nodig heeft.
Rainer Maria Rilke
Delendialoog
Binnen het *Neo-hypnotherapieconcept* is er veel aandacht voor de verschillende deelaspecten van de persoonlijkheid die verschillend (willen) (kunnen) omgaan met de thema’s waaraan we willen werken. Deze benadering is al oud en binnen diverse therapieconcepten wordt daar succesvol mee gewerkt. Als deze delen niet langer hoeven te proberen de vroegere overweldigende ervaringen af te splitsen omdat we geleerd hebben de overweldiging te hanteren kan de integratie uiteindelijk tot een diepe heelwording leiden. Zoals de afbeelding verderop laat zien kunnen ook overerfde traumata en ervaringen uit de baarmoeder meegenomen worden in het werken met de tijdslijn. Diverse onderzoeken maken inzichtelijk dat de indrukken voor de geboorte wel degelijk hun sporen in ons (cel)geheugen achterlaten. Natuurlijk zijn dat andersoortige herinneringen dan de ervaringen vanaf 3/4 jaar. Voor het in contact komen met die delen speelt dat echter geen rol omdat het niet gaat om het integreren van de daadwerkelijke gebeurtenissen maar veelmeer om het in contact komen met de triggers die in het hier en nu plaatsvinden en een context missen.
“Zelfvervreemding - dat wil zeggen: verloochening van sommige delen en zich uitsluitend met andere delen identificeren - draagt niet bij aan een gevoel van welbevinden, zelfs niet als het absoluut noodzakelijk is om te overleven. Zelfvervreemding veroorzaakt spanning, zet delen tegen elkaar op, brengt een vijandige omgeving tot uitdrukking (die vaak lijkt op de traumatiserende omgeving) en vermindert het gevoel van eigenwaarde van elk deel. Vriendschap sluiten betekent dat we 'radicaal accepteren' (Linehan, 1993) dat wij ons lichaam en ons leven delen met deze 'huisgenoten'en dat een goed leven met onszelf vereist dat we vriendelijk en toeschietelijk samenleven met onze delen. Hoe meer we ze verwelkomen in plaats van afwijzen, hoe veiliger onze innerlijke wereld wordt.”
Janine Fischer: Innerlijke zelfvervreemding overwinnen na trauma
Voorbereidende stappen
Als er gewerkt wordt met traumatische ervaringen (we weten eigenlijk nooit of een ervaring een trigger is voor een traumatische gebeurtenis uit het verleden) kan dit pas op een veilige manier gebeuren als we voldoende in staat zijn om:
- *Zelfregulerende technieken* toe te passen bijvoorbeeld het *NAEM-protocol*. Onderaan de pagina is dit protocol beschreven.
- Met de valkuilen van onze overlevingsstrategieën om te kunnen gaan zoals die o.a. bij de *Dynamik tussen drie personlijkheidsdeelen na trauma* beschreven zijn.
- Binnen het zogenaamde *Window of Tolerance* te kunnen blijven en tegelijkertijd de uitdaging niet uit de weg te gaan.
- Voldoende compassie te kunnen ontwikkelen voor de jongere delen van de persoonlijkheid die veelal nog steeds in traumatijd leven.
Omdat trauma mensen bang maakt om te voelen wat ze voelen en te weten wat ze weten is het belangrijk om kleine stapjes te zetten en steeds weer naar het “Nu-zelf” terug te keren als we in traumatijd blijven hangen. Een leven in het hier en nu vormgeven is vaak ingewikkeld of zelfs onbereikbaar voor getraumatiseerde mensen. Dit vraagt veel geduld en invoelend vermogen. Daarbij kunnen de inzichten over de effecten van traumatische ervaringen op de ontwikkeling van de hersenen, de psyche en het lichaam helpen begrijpen wat er gebeurt. Als er rekening wordt gehouden met deze factoren kan de tijdslijn diepe heling bewerkstelligen. In staat zijn om op een veilige manier contact op te nemen met de eigen jongere delen kan diepe ontroering bewerkstelligen en de hartenpijn helen.
Uit een mail van een cliënte
“Toen ik naar bed ging, ben ik in een foetushouding gaan liggen en heb ik mijn armen om me heen gewikkeld. En ik heb best grote/lange armen. Ik heb mezelf gewiegd en geknuffeld…… En het duurde niet lang of ik voelde het contact met mijn innerlijk kind. Ik heb haar gewiegd en geknuffeld. Liefdevol tegen haar gepraat. Haar echt bij me gepakt. Ik voelde contact met haar zoals ik niet eerder heb gevoeld.”
Voorbeeld van een tijdslijn
Het is belangrijk om een getraumatiseerd (kinds)deel steeds weer in contact te brengen met de volwassenen die we NU zijn. Ons NU-zelf heeft veel vaardigheden ontwikkeld die we kunnen inzetten om het jongere persoonlijkheidsdeel veiligheid in het NU te laten ervaren. Het kan niet genoeg gezegd worden dat het noodzakelijk is om waar te nemen dat we in contact zijn met ons fysieke lichaam en de fysiologische veranderingen kunnen er-varen als de oude stress die zich in het hier en nu manifesteert. We mogen ook niet vergeten dat er altijd een
goede reden aanwezig was om ervaringen van ingrijpende gebeurtenissen te ontkennen, te negeren of van de werkelijkheid af te splitsen. Neurowetenschappers hebben het idee kunnen bevestigen dat onze geest een soort samenleving is. De verschillende delen kunnen allemaal een ander belang nastreven. Zo wil de 3-jarige in ons nog steeds dat mama lief is. Een 3-jarige kan niet begrijpen dat mama’s afwijzing met heel andere factoren uit mama’s leven te maken kan hebben. Het verdriet, de eenzaamheid, de boosheid of de verwarring van de 3-jarige is indertijd door niemand begrepen en daarom kunnen we als volwassene vanuit het NU-zelf leren communiceren met dit niet begrepen kind in ons. We kunnen de 3-jarige vertellen wat er gebeurd is, we kunnen het troosten en omarmen en steeds weer uitleggen dat het voorbij is. Hiervoor is het noodzakelijk dat we in staat zijn om onze aangeboren 
gevoelens van compassie te kunnen blijven ervaren voor de 3-jarige in ons. Zolang de herhaaldelijke pijnlijke ervaringen van de boze mama niet ervaren kunnen worden als ervaringen van de 3-jarige kan er geen integratie plaatsvinden van de vroegere overweldigende boosheid van mama. We herbeleven de situaties steeds weer als we als volwassene een conflict met moeder hebben. Als we liefdevol contact kunnen maken met de emoties van de 3-jarige en zelf de ondersteuning kunnen bieden kan de ervaring van toen uiteindelijk integreren in ons levensverhaal. We kunnen dan ervaren dat we een moeder hebben die niet in staat was de impact van haar boosheid op ons te begrijpen. We kunnen onze reactie van toen eindelijk begrijpen en het verschil ervaren met onze ervaringen als 3-jarige en het conflict met de moeder van nu. Het kindertrauma is namelijk deel van het bewustzijn geworden en niet meer gedissocieerd van het bewustzijn. Dit kan wel eens moeilijk zijn omdat we eigenlijk nog steeds hopen dat mama lief voor ons was, begrip voor ons had etc. Hieraan kunnen denken zonder de gevoelens van overweldiging te hoeven herbeleven is een belangrijke ervaring. Het verdriet, de angst, de boosheid of eenzaamheid van toen kan alsnog op een veilige manier worden ervaren.
gevoelens van compassie te kunnen blijven ervaren voor de 3-jarige in ons. Zolang de herhaaldelijke pijnlijke ervaringen van de boze mama niet ervaren kunnen worden als ervaringen van de 3-jarige kan er geen integratie plaatsvinden van de vroegere overweldigende boosheid van mama. We herbeleven de situaties steeds weer als we als volwassene een conflict met moeder hebben. Als we liefdevol contact kunnen maken met de emoties van de 3-jarige en zelf de ondersteuning kunnen bieden kan de ervaring van toen uiteindelijk integreren in ons levensverhaal. We kunnen dan ervaren dat we een moeder hebben die niet in staat was de impact van haar boosheid op ons te begrijpen. We kunnen onze reactie van toen eindelijk begrijpen en het verschil ervaren met onze ervaringen als 3-jarige en het conflict met de moeder van nu. Het kindertrauma is namelijk deel van het bewustzijn geworden en niet meer gedissocieerd van het bewustzijn. Dit kan wel eens moeilijk zijn omdat we eigenlijk nog steeds hopen dat mama lief voor ons was, begrip voor ons had etc. Hieraan kunnen denken zonder de gevoelens van overweldiging te hoeven herbeleven is een belangrijke ervaring. Het verdriet, de angst, de boosheid of eenzaamheid van toen kan alsnog op een veilige manier worden ervaren.Op de tijdslijn die hierboven is afgebeeld is ook een afgesplitste ervaring vermeld van de 32-jarige. De praktijk heeft geleerd dat overweldigende ervaringen op latere leeftijd een heel verschillende impact kunnen hebben op mensen die mede afhankelijk is van ervaringen uit de kinderjaren. Naast het werken met het ingrijpende life-event van de 32-jarige is het in zo’n geval raadzaam/noodzakelijk om de vroegkinderlijke traumata mee te nemen in de behandeling.
NAEM-protocol
Richt je aandacht op de angst, de onrust in je hartgebied, je wantrouwen, je alles overheersende boosheid, het trillen van je lichaam etc. etc.
Klop of masseer de NAEM-punten alle vier ± 5 sec. met de topjes van wijs- en middelvinger.
Observeer de verandering en blijf herhalen totdat je duidelijke verbetering gaat ervaren.
De Herberg
Dit menszijn is een gastenverblijf, elke ochtend een nieuwe gast. Vreugde, neerslachtigheid, een gemene bui, soms een vluchtig moment van bewustzijn als een onverwachte gast. Verwelkom ze allemaal en onthaal ze gastvrij zelfs als het een hoop zorgen zijn die op gewelddadige wijze het meubilair kort en klein slaan. Behandel dan toch elke gast met respect, misschien komt hij de boel ontruimen om plaats te maken voor extase…….
De sombere gedachte, de schaamte, het venijn ontmoet ze met een glimlach bij de deur en vraag of ze binnen willen komen. Wees dankbaar voor wie komt want ieder van hen is gezonden als een gids uit het onbekende.
Rumi - Perzische dichter (1207-1273)
Tot slot
Het gedicht van Rumi maakt inzichtelijk dat integratie van al onze delen een thema van alle tijden is. Ik gebruik graag oude teksten en/of teksten uit andere culturen. Ze kunnen inzichtelijk maken dat de problemen waarmee we worstelen van alle tijden en universeel zijn. Daarom kunnen deze teksten belangrijke hulpbronnen zijn om je te oriënteren.
Het werken met hulpbronnen is in veel therapierichtingen belangrijk maar binnen de lichaamsgerichte traumatherapie zijn ze onmisbaar. Lees de een of andere tekst daarom van tijd tot tijd nog eens door en ervaar wat het met je doet
Lees ook: